Βίγκαν αγορές σε μη-βίγκαν μαγαζιά. Ναι ή όχι;

Αν και στην πραγματικότητα είναι πολύ απλό θέμα, εν τούτοις οι πολυάριθμες πτυχές του το έχουν μετατρέψει σε μια σπαζοκεφαλιά, ενώ πολύ συχνά αποτελεί και θέμα διενέξεων.

Ως κοινός θνητός που δεν έχει απαντήσεις για όλα τα φιλοσοφικά ερωτήματα της ζωής, είναι πιθανό να με προβληματίζουν μερικές φορές ερωτήματα όπως:

Μπορώ να τρώω βίγκαν μπέργκερ στα McDonalds;

Μπορώ να αγοράζω γάλα αμυγδάλου από εταιρεία γαλακτοκομικών;

Μπορώ να παρίσταμαι σε μια μεγάλη παρέα που τρώνε σε χασαποταβέρνα, αν εγώ παραγγείλω σαλάτα και πατάτες;

Μπορώ να τρώω μπισκότα που παρασκευάζονται από μη-βίγκαν εταιρεία;

Nα απαντήσω πρώτα στο «μπορώ».

Φυσικά και μπορώ. Φυσικά και μπορείς. Αν θέλεις να το κάνεις, δεν θα σε σταματήσει κανείς, ούτε χρειάζεται να απολογηθείς σε κανέναν.

Ας παραθέσω όμως τις σκέψεις μου λίγο πιο αναλυτικά.

Κατά την προσωπική μου άποψη, είναι καλό να υποστηρίζουμε και να χρηματοδοτούμε επιχειρήσεις που είναι και οι ίδιες βίγκαν. Δηλαδή, οι ιδιοκτήτες τους είναι και οι ίδιοι βίγκαν και η σειρά προϊόντων ή υπηρεσιών τους είναι βίγκαν. Διότι όταν το κάνουμε αυτό, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα χρήματά μας δεν θα καταλήξουν άμεσα ή έμμεσα σε κάποια δραστηριότητα που περιλαμβάνει την υποδούλωση, την εκμετάλλευση και τον θάνατο ζώων. Οι βίγκαν επιχειρήσεις με βίγκαν ιδιοκτήτες είναι πιο πιθανό να μοιράζονται μαζί μου τις ίδιες απόψεις και να έχουν τις ίδιες ηθικές ανησυχίες με μένα.

Είναι επίσης πιο πιθανό πως θα δώσουν την δέουσα προσοχή ώστε τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες τους να είναι προσεγμένα και να μην υποπέσουν στον πειρασμό του έλα-μωρέ-δε-βαριέσαι, στον οποίο πέφτουν πολύ συχνά επιχειρηματίες ή υπάλληλοι καταστημάτων. Αν νομίζετε ότι η περίπτωση έλα-μωρέ-δε-βαριέσαι είναι σπάνια, κάνετε μεγάλο λάθος. Πολλοί καταστηματάρχες ή υπάλληλοι που προσφέρουν μερικές βίγκαν επιλογές, πέφτουν πολύ συχνά σε αυτό το ατόπημα, είτε επειδή είναι συνειδητά παπάρες και δεν αντέχουν «τις υπερβολές» και το «πρήξιμο» των βίγκαν, είτε επειδή δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τον τρόπο με τον οποίο το προϊόν τους μπορεί να είναι αξιόπιστα βίγκαν.

Τα παραπάνω, λοιπόν, είναι για μένα ο γενικός κανόνας.

Σύμφωνα με αυτόν τον βασικό κανόνα, αν οι επιλογές που έχω για να φάω ένα ωραίο ζουμερό βίγκαν burger είναι:

(α) το τοπικό fast food που πουλάει νεκρά ζώα και μεταξύ άλλων προσφέρει και μια-δυο βίγκαν επιλογές, ή
(β) το βίγκαν κατάστημα προσφέρει μόνο βίγκαν, cruelty-free φαγητό,

τότε σαφώς θα επιλέξω το (β).

Σε κάθε κανόνα όμως υπάρχουν και εξαιρέσεις. Δυστυχώς δεν ζούμε σε έναν βίγκαν κόσμο. Για την ακρίβεια ζούμε σε έναν κόσμο όπου η ζωοφαγία και η εκμετάλλευση ζώων αποτελούν την κοινή καθημερινότητα.

Πολύ συχνά, λοιπόν, θα σταθεί αδύνατο ή υπερβολικά δύσκολο για μένα να κάνω μια αγορά που να είναι απολύτως σύμφωνη με τα πιστεύω μου. Θα χρειαστεί να βρω κάτι γρήγορο να φάω ενώ είμαι εν κινήσει, θα χρειαστεί να παραβρεθώ σε ένα σημαντικό τραπέζι φίλων ή συγγενών, θα χρειαστεί να αγοράσω ένα σαμπουάν από μπακάλικο σε χωριό 200 κατοίκων.

Σε περιπτώσεις όπως οι παραπάνω, πιστεύω πως χρειάζεται να δείχνουμε μια σχετική ευελιξία. Μια ευελιξία η οποία, μεταξύ των άλλων, μπορεί να αποτελέσει ακόμη και ευκαιρία για την περαιτέρω διάδοση του βιγκανισμού.

Να γιατί:

Η σύγχρονη οικονομία λειτουργεί με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Κανένα μαγαζί δεν πρόκειται να διαθέσει τόφου, αν δεν γνωρίζει ότι κάποιος πρόκειται να το αγοράσει. Κανένα μπακάλικο δεν θα προσφέρει βίγκαν σκόνη πλυντηρίου, αν δεν την έχει ζητήσει ποτέ κανείς.

Όταν εκ των πραγμάτων ή για λόγους ευκολίας προχωράμε στην αγορά ενός βίγκαν προϊόντος από μη-βίγκαν κατάστημα, μεταφέρουμε ένα μήνυμα.

Υπάρχουν πολλοί που δεν καταλαβαίνουν πόσο μεγάλη δύναμη κρύβουν οι καταναλωτικές μας συνήθειες.

Μεταφέρουμε το μήνυμα πως «θέλουμε βίγκαν προϊόντα». Φέρτε κι άλλα. Φέρτε περισσότερα. Δεν θα μείνουν στο ράφι, θα τα αγοράσουμε. Η εμπειρία έχει δείξει πως η γκάμα καταστημάτων σε όλη την Ελλάδα έχει εμπλουτιστεί με δεκάδες βίγκαν προϊόντα εξαιτίας της ζήτησης – πολλές φορές ακόμη και από έναν μοναδικό πελάτη.

Προσπαθώ, επίσης, να κάνω στον εαυτό μου την εξής ερώτηση: Θέλω να κλείσουν όλα τα μαγαζιά ή να γίνουν βίγκαν όλα τα μαγαζιά;.

Η θεωρία είναι ότι ένα μη-βίγκαν κατάστημα με δέκα μη-βίγκαν πελάτες, θα λειτουργεί κανονικά και θα παράγει κέρδος. Αντίθετα, ένα μη-βίγκαν κατάστημα με δέκα βίγκαν πελάτες, είτε θα κλείσει είτε θα αναγκαστεί να αλλάξει αυτά που πουλάει.

Φυσικά η παραπάνω ερώτηση είναι θεωρητική, αφού δεν πρόκειται να γίνουν ξαφνικά όλοι βίγκαν και η κερδοφορία των καταστημάτων παραμένει ασφαλής. Βοηθάει όμως πολύ στον τρόπο με τον οποίο επιλέγω να λειτουργώ ως καταναλωτής. Αν θέλω περισσότερα βίγκαν προϊόντα και περισσότερη διαθεσιμότητα, πρέπει να συνεχίσω να ψωνίζω από τα καταστήματα και να δείξω, με την καταναλωτική μου συμπεριφορά, ότι θέλω περισσότερα βίγκαν προϊόντα. Για παράδειγμα, αν είμαι στο σούπερ μάρκετ, θα πω στον υπεύθυνο: «Δεν έχετε φυτικό τυρί. Όλοι οι άλλοι έχουν». Πιστέψτε με, λειτουργεί. Όχι απλά λειτουργεί, αλλά τις περισσότερες φορές θα κάνει μια κουβέντα μαζί μου και θα μου ζητήσει προτάσεις και συμβουλές για την μάρκα ή το είδος που θα ήθελα.

Τώρα, βέβαια, μέσα σε όλα αυτά, επιλέγω να εφαρμόζω κάποιες πολύ συγκεκριμένες εξαιρέσεις. Παρότι δεν είναι υποχρεωτικό (η θεωρία λειτουργεί κι εκεί μια χαρά), υπάρχουν ορισμένα είδη καταστημάτων στα οποία δεν πρόκειται να πατήσω το πόδι μου εις τον αιώνα τον άπαντα, έστω κι αν έχουν να παρουσιάσουν μια εντυπωσιακή ποικιλία βίγκαν προϊόντων.

Τέτοια είναι, για παράδειγμα, τα σουβλατζίδικα και οι μεγάλες αλυσίδες fast food. Όσο κι αν θέλω, δεν μπορώ να βρεθώ εκεί μέσα. Μπορεί το tofu burger με καραμελωμένα κρεμμύδια και μουστάρδα dijon να είναι λαχταριστό, αλλά δεν μπορώ ούτε να σταθώ μέσα σε ένα μέρος που βρωμάει θάνατο και όλοι γύρω μου μασουλάνε σκοτωμένα ζώα.

Δεν μπορώ, επίσης, να αγοράσω μη-γαλακτοκομικά είδη από εταιρείες γαλακτοκομικών. Οι εταιρείες αυτές ασκούν σκοπίμως και συνειδητά βία και εκμεταλλεύονται χιλιάδες αθώα ζώα. Θέλουν, απλώς, να αρπάξουν ένα μερίδιο της αγοράς από την ολοένα αυξανόμενη ζήτησης για βίγκαν προϊόντα κι έτσι τοποθετούν μια επιπλέον γραμμή παραγωγής για γάλα σόγιας ή αμυγδάλου. Άλλωστε στις περισσότερες περιπτώσεις, τουλάχιστον μέχρι την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα προϊόντα τους δεν έχουν καν πιστοποίηση vegan. Αγοράζοντας από αυτούς φυτικό γάλα, νιώθω σαν να αγοράζω σαπούνι ελαιολάδου από τον Χίτλερ, ο οποίος κατά τ’ άλλα ασχολείται με παραγωγή σαπουνιών από ανθρώπους. Υπάρχουν δεκάδες εταιρείες που ασχολούνται αποκλειστικά με την παραγωγή φυτικών ροφημάτων, οπότε δεν βρίσκω λόγο να μην προτιμώ τα δικά τους προϊόντα.

Θα μπορούσε φυσικά κάποιος να πει: Αν εφαρμόσουμε αυτό το σκεπτικό, τότε δεν μπορούμε να αγοράσουμε τίποτα βίγκαν από κοινές επιχειρήσεις, γιατί όλες τους ασκούν βία και εκμετάλλευση.

Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Σίγουρα, αν το τραβήξεις από τα μαλλιά θα μπορούσες να ισχυρισθείς κάτι τέτοιο. Όμως στην πραγματικότητα ένα σουβλατζίδικο δεν μπορεί να συγκριθεί με ένα σούπερ μάρκετ. Και μια γαλακτοβιομηχανία δεν μπορεί να συγκριθεί με ένα κατάστημα παπουτσιών. Το σούπερ μάρκετ και το κατάστημα παπουτσιών, κάνουν εμπόριο. Έχουν προμηθευτές και συνεργάτες. Αγοράζοντας βίγκαν προϊόντα από ένα σούπερ μάρκετ, εμμέσως ενισχύω την συνεργασία του σούπερ μάρκετ με τον βίγκαν προμηθευτή του. Αγοράζοντας βίγκαν παπούτσια από κατάστημα παπουτσιών (που κατά τ’ άλλα μπορεί να πουλάει και δερμάτινα), ενισχύω εμμέσως την συνεργασία του καταστήματος με τον βίγκαν κατασκευαστή και προμηθευτή των παπουτσιών. Τα χρήματά μου πηγαίνουν εκεί που πρέπει, έστω και εν μέρει.

Το θέμα είναι αρκετά περίπλοκο και ομολογώ ότι δεν έχω την τέλεια λύση. Ο προσωπικός μου κανόνας είναι να κάνω το καλύτερο που μπορώ.