Βίγκαν… με τη βία;

Παρότι οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τον βιγκανισμό ως μια απλή διατροφική επιλογή («αυτοί τρώνε μόνο χόρτα»), εν τούτοις όσοι είναι βίγκαν γνωρίζουν ότι η διατροφή είναι το μέσον και όχι ο σκοπός. Ο σκοπός είναι, φυσικά, η ολική απελευθέρωση όλων των ζώων και η οριστική λήξη της εκμετάλλευσης τους.

Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι πολυσύνθετος. Δεν περιορίζεται σε μια μόνο δραστηριότητα. Μεταξύ άλλων, όμως. τοπικές ομάδες και συλλογικότητες σε όλο τον κόσμο δραστηριοποιούνται ακτιβιστικά, απελευθερώνοντας ζώα από φάρμες, σφαγεία, pet shops, εκθέσεις, ενυδρεία, πτηνοτροφεία, επιστημονικά εργαστήρια και άλλες εγκαταστάσεις, όπου το ασύδοτο ανθρώπινο είδος βασανίζει συστηματικά και ανερυθρίαστα αυτούς τους άκακους συγκάτοικούς μας. Άλλοι πάλι, καταφέρνονται εναντίον καταστημάτων, φορτηγακίων και άλλου υλικού εξοπλισμού, ο οποίος σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με δραστηριότητες εκμετάλλευσης.

Πόσο αποτελεσματικό είναι όμως αυτό; Πρέπει να συνεχίσει;

Περίπου 380 εκατομμύρια ζώα θανατώνονται κάθε μέρα στον κόσμο, μόνο για φαγητό και ένδυση και χωρίς να υπολογίζουμε τα θαλάσσια ζώα. Αν προσθέσουμε και τα ψάρια, καθώς και τα ζώα που πεθαίνουν από άλλες αιτίες ή για άλλους σκοπούς (εντομοκτόνα, κυνήγι, επιστημονικά πειράματα, αδέσποτα κ.ά.), ο αριθμός αυτός μπορεί εύκολα να αγγίξει τα 500 εκατομμύρια. Δηλαδή: Σκοτώνουμε μισό δισεκατομμύριο πλάσματα την ημέρα. Πρόκειται για έναν αριθμό ο οποίος, αν αναφερόταν σε ανθρώπους, θα μπορούσε να εξηγηθεί μόνο από πτώση μετεωρίτη ή ανεξέλεγκτη, παγκόσμιας εμβέλειας, επιδημία λύσσας.

Δεν υπάρχει πιο όμορφη εικόνα, από το να βλέπεις ένα πρώην φυλακισμένο, βασανισμένο και δυστυχισμένο πλάσμα, να ελευθερώνεται και να του δίνεται η ευκαιρία να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του χωρίς καταπίεση και χωρίς να ζητάμε να μας «προσφέρει» κάτι.

Δυστυχώς, όμως, οι απελευθερώσεις/διασώσεις ζώων και οι πράξεις βίας ή βανδαλισμών, διακατέχονται εγγενώς από πολλά προβλήματα:

Είναι επιλεκτικές
Σώζουμε μόνο κάποια ζώα, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για να λάβουν την σκοτεινή μοίρα που τους επιφυλάξαμε. Συνήθως μάλιστα σώζουμε περισσότερα από εκείνα τα ζώα με τα οποία συνδεόμαστε περισσότερο βιολογικά και συναισθηματικά, για παράδειγμα τα θηλαστικά.

Σώζουμε πολύ λίγα
Μια τυπική βιομηχανική μονάδα «επεξεργασίας» ζώων μπορεί να σκοτώνει, να διαμελίζει και να συσκευάζει μέχρι και 500 αγελάδες την ημέρα. Μιλώντας για γουρούνια, σήμερα υπάρχουν σφαγεία που σκοτώνουν μέχρι και 6.000 την ημέρα. Σίγουρα, κάθε ζωή μετράει, αλλά κατά πόσο μπορούμε να συνεισφέρουμε στην επέκταση του βιγκανισμού αν, από τα 6.000, αρπάξουμε π.χ. 2-3 και τα οδηγήσουμε σε κάποιο καταφύγιο; Έπειτα, μια τόσο μικρή απώλεια καλύπτεται εύκολα από την επιχείρηση, βάζοντας άλλα ζώα στη θέση αυτών που απελευθερώθηκαν.

Επιπλέον, αυτός που επρόκειτο να φάει τα ζώα που σώσαμε, δεν θα τα στερηθεί. Και πάλι θα φάει, απλά δεν θα φάει τα συγκεκριμένα.

Δεν βγάζει νόημα
Έστω ότι βγαίνουμε έξω και σπάμε, καίμε και αποτεφρώνουμε όλα τα κρεοπωλεία ή τα γουναράδικα της πόλης. Η καταστροφή ενός οικήματος δεν εξασφαλίζει την διακοπή της εκμετάλλευσης. Οι καταναλωτές απλώς θα ψωνίσουν από κάπου αλλού και οι επιχειρηματίες των οποίων τα καταστήματα καταστράφηκαν, θα κάνουν μια ωραιότατη ανακαίνιση, θα βάλουν καλύτερο συναγερμό και θα συνεχίσουν το έργο τους.

Οφείλω, βέβαια, να σταθώ και στην γελοιότητα ορισμένων οι οποίοι στέκονται και κλαίνε για την καταστροφή άψυχων αντικειμένων όπως τζάμια και λαμαρίνες και ξεχνούν τα έμψυχα και συναισθανόμενα θύματα.

Η απελευθέρωση ζώων δεν είναι γενικώς κακή ιδέα. Υπάρχουν συγκεκριμένες περιπτώσεις, που η επέμβαση των ανθρώπων είναι υποχρεωτική και απαραίτητη. Όμως, πέρα από την σημειολογία που μπορεί να έχει η καταστροφή μιας βιτρίνας, δεν εξασφαλίζει με κανέναν τρόπο την απάλυνση του πόνου των ζώων.

Είναι ηθικά ασύμβατο
Προσωπικά, το να ασκείς βία στο όνομα του βίγκαν τρόπου ζωής, μου θυμίζει πολύ τις Σταυροφορίες. Εκείνη την μακρινή εποχή όπου Χριστιανοί «επέβαλαν» την αγάπη και τον λόγο του Θεού με κλωτσομπούνια.

Δεν μπορείς να επιβάλεις τον βιγκανισμό. Μπορείς μόνο να τον εμπνεύσεις. Να σκεφτόμαστε πάντα το προκείμενο. Και το προκείμενο είναι: Θα μειωθεί ο αριθμός των θυμάτων, αν ασκήσω βία;

Σε έσωσα. Και τώρα;
Φανταστείτε για μια στιγμή έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν νοσοκομεία. Ή υπάρχουν λίγα και είναι προσβάσιμα μόνο από όσους μπορούν να διαθέσουν πολλά χρήματα. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι γιατροί εργάζονται μόνο ώρες γραφείου ή μόνο όταν γουστάρουν και δεν έχουν κάτι άλλο να κάνουν. Σε έναν τέτοιο κόσμο ζουν τα μη ανθρώπινα ζώα.

Τώρα, έστω ότι πήγα σε μια φάρμα και απελευθέρωσα μια αγελάδα. Τι θα την κάνω; Που θα την πάω; Πρόκειται για ένα ζώο με τεράστιες ανάγκες σε φαγητό, νερό και έκταση γης. Απείρως μεγαλύτερο, είναι το πρόβλημα όταν μιλάμε για κότες ή γουρούνια, αφού είναι κυριολεκτικά εκατομμύρια και δεν θα μπορούσαν ποτέ να φιλοξενηθούν κάπου.

Αποσπά την προσοχή
Ο αγώνας για την επικράτηση του βιγκανισμού είναι (ή, θα έπρεπε να είναι) ένας συνδυασμός επιστήμης, ηθικής, φιλοσοφίας και πολιτισμού. Κάποιος γίνεται (ή, θα έπρεπε να γίνεται) βίγκαν επειδή αυτό είναι το καλύτερο για τα άλλα ζώα, για την υγεία του, για τη γη και την φυσική τάξη και επειδή θέλει να εξελιχθεί σαν άνθρωπος, να ξεφύγει από τα πρωτόγονα δεσμά του Νεάντερταλ, που κυκλοφορούσε με ένα ρόπαλο και σκότωνε ό,τι έβρισκε μπροστά του. Ο βιγκανισμός είναι η πιο ρεαλιστική λύση για τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου, ο πιο ασφαλής δρόμος για τον επόμενο σταθμό στην πορεία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους.

Εάν αναλωθούμε σε μπάχαλα, βανδαλισμούς, φωτιές και σπάσιμο βιτρίνων, ξεχνάμε όλα τα παραπάνω και ηθελημένα ή άθελά μας υποβιβάζουμε τον βιγκανισμό σε μια οπαδική κουλτούρα, μια γηπεδικού τύπου διαμάχη ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες η οποία, στο τέλος, δεν νομίζω ότι θα καταλήξει σε κάτι θετικό.

Θέλει τρόπο, όχι κόπο
Σε πλήρη αντιδιαστολή με τα παραπάνω, υπάρχει και ο σωστός δρόμος για την επικράτηση του βιγκανισμού. Ως συνήθως, ο σωστός δρόμος είναι ο πιο δύσκολος αλλά ταυτόχρονα και ο πιο αποτελεσματικός.

Φυσικά, ο σωστός δρόμος είναι η ενημέρωση.

Η λύση δεν είναι να καταστρέψουμε όσους εκμεταλλεύονται τα άλλα ζώα, αλλά να τους αφήσουμε χωρίς δουλειά — χωρίς να ανοίξει ούτε ρουθούνι. Με άλλα λόγια: Για να πάψει η εκμετάλλευση, πρέπει να μην θέλει κανείς να πληρώνει για αυτήν.

Δυστυχώς, το κατεπείγον της κατάστασης που επικρατεί με τα μη ανθρώπινα ζώα είναι τέτοιο, που κάνει τον σωστό δρόμο να μοιάζει απελπιστικός. Διότι, ακολουθώντας τον σωστό δρόμο απαιτείται πολύς χρόνος, κάτι που δυστυχώς μεταφράζεται στην συνέχιση της άδικης και απάνθρωπης εξόντωσης. Όμως τι άλλες επιλογές έχουμε;

Οι βίγκαν της εποχής που ζούμε χωρίζονται γενικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους εκ γενετής και αυτούς που ασπάστηκαν τον βιγκανισμό σε δεύτερο χρόνο – κάποια στιγμή στην ζωή τους. Επειδή η δεύτερη κατηγορία είναι σαφώς μεγαλύτερη, είναι καλά να αναρωτιόμαστε μερικές φορές: «Πώς και γιατί έγινα βίγκαν;».

Στο παραπάνω ερώτημα, θεωρώ ότι ελάχιστοι θα απαντήσουν πως έγιναν βίγκαν επειδή είδαν στην τηλεόραση κάποιους να σπάνε ένα κρεοπωλείο. Μάλιστα νομίζω ότι το «ελάχιστοι» είναι υπερβολή. Κανείς δεν έγινε βίγκαν για αυτόν τον λόγο. Οι περισσότεροι, πήραν αυτή την όμορφη απόφαση μετά από κάτι που είδαν, διάβασαν ή σκέφτηκαν – άρα, σε κάθε περίπτωση, επρόκειτο για μια αυστηρά προσωπική εμπειρία και απόφαση.

Αυτός είναι λοιπόν και ο σωστός δρόμος. Να προσπαθήσουμε, όλοι μαζί από κοινού, να μεταφέρουμε αυτή τη σπίθα που άναψε μέσα μας τη φωτιά της αλλαγής, και σε άλλους. Είτε πρόκειται για φίλους, είτε για οικογένεια, είτε για συναδέλφους, είτε για άγνωστους περαστικούς, να θυμάστε ότι με την κατάλληλη ενημέρωση, με ψυχραιμία και υπομονή, όλοι μπορούν να αλλάξουν.