5 υπέροχα πράγματα που δεν ήξερες για τα ψάρια

Τα ψάρια είναι εκπληκτικά πλάσματα που αντιλαμβάνονται τον κόσμο με τρόπους πολύ παρόμοιους με εμάς, αλλά και με τρόπους τόσο διαφορετικούς από εμάς.

Η ικανότητά τους να υποφέρουν και να αισθάνονται είχε για πολύ μεγάλο διάστημα υποτιμηθεί. Σήμερα όμως, η επιστημονική έρευνα αποκαλύπτει συνεχώς τους λόγους για τους οποίους αυτά τα ζώα αξίζουν την αγάπη, την φροντίδα και το ενδιαφέρον μας.

Νιώθουν πόνο
Αν και δεν είμαστε σε θέση να δούμε τον πόνο στο πρόσωπο ενός ψαριού, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα θηλαστικά, υπάρχουν σαφείς αποδείξεις πως αισθάνονται μια μεγάλη ποικιλία από συναισθήματα, όπως φόβο, χαλάρωση και διάθεση για παιχνίδι. Γνωρίζουμε επίσης ότι τα ψάρια έχουν στον εγκέφαλό τους υποδοχείς πόνου^[1], νιώθουν αγωνία όταν περιορίζονται^[2] και, όπως εμείς, προσπαθούν να αποφύγουν κάθε είδους τρομακτικές εμπειρίες^[3].

Έτσι, όταν τραβάμε ένα ψάρι έξω από το νερό με ένα αγκίστρι καρφωμένο στο στόμα του, αυτό του προκαλεί ανυπόφορο πόνο και αγωνία. Τόσο πολύ, που έρευνες έχουν δείξει πως, αν τελικά επιβιώσει, είναι πολύ πιθανό να μην πλησιάσει ξανά σε αγκίστρι ώστε να πιαστεί εκ νέου^[4]. Ψάρια φυλακισμένα σε ενυδρεία έχει παρατηρηθεί πως παίζουν, καβαλώντας τα ρεύματα νερού από τις αντλίες, ενώ έχουν βρεθεί επίσης ψάρια που χρησιμοποιούν διάφορα αντικείμενα του βυθού ως παιχνίδια^[5].

Έχουν προσωπικότητα
Όταν σκεφτόμαστε τα ψάρια, συχνά τα αντιλαμβανόμαστε ως μια ενιαία ομάδα, χωρίς διάκριση μεταξύ του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Κι όμως, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει πως τα ψάρια έχουν μοναδικές προσωπικότητες. Κάποια είναι πιο τολμηρά και πρόθυμα για εξερεύνηση, ενώ άλλα πιο συνασταλμένα. Όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους, η προσωπικότητα του κάθε ψαριού μεταβάλλεται και εξαρτάται από τα γονίδια που κληρονομεί από τους γονείς του και τις ατομικές εμπειρίες κατά την διάρκεια της ζωής του^[6].

Είναι κοινωνικά
Η κοινωνική ζωή μπορεί να είναι για να ένα ψάρι εξίσου σημαντική με εμάς. Τα ψάρια αναγνωρίζουν και θυμούνται άλλα ψάρια και δημιουργούν περίπλοκες κοινωνικές δομές. Καταλαβαίνουν πότε τα παρακολουθούν και συχνά αλλάζουν αναλόγως την συμπεριφορά τους. Ψάρια που παρευρίσκονται σε μια ομάδα, μπορούν να αντιληφθούν την κοινωνική θέση ενός ατόμου, απλά παρατηρώντας την αλληλεπίδραση και την συμπεριφορά του^[7]. Έχει παρατηρηθεί, επίσης, ότι συνάπτουν φιλίες με στοργή^[8] και διαθέτουν πολλούς και συναρπαστικούς τρόπους επικοινωνίας. Αν και έχουμε συνηθίσει να ακούμε κελαηδίσματα μόνο από τα πουλιά, μερικά ψάρια καλούν το ένα το άλλο με μικροσκοπικούς ήχους κελαηδίσματος ή τσιμπήματος.

Έχουν εντυπωσιακή μνήμη
Η διάρκεια μνήμης του χρυσόψαρου είχε υποτιμηθεί για πολλά χρόνια, κάνοντας μάλιστα στη συλλογική μας συνείδηση το χρυσόψαρο συνώνυμο της απώλειας μνήμης, όμως τώρα γνωρίζουμε πως η μακροπρόθεσμη μνήμη τους μπορεί να διαρκέσει για πολλούς μήνες, τουλάχιστον. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξαιρετικής μνήμης των ψαριών είναι ο σολωμός, που μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του χρησιμοποιώντας μόνο την μύτη του. Με έναν εκπληκτικό τρόπο, θυμάται την συγκεκριμένη μυρωδιά του ρέματος στο οποίο γεννήθηκε και μπορεί να υπομείνει μάχες, ισχυρά ρεύματα, θηρευτές ή ακόμη και ανάποδο κολύμπι σε καταρράκτες, προκειμένου να φτάσει εκεί^[9].

Είναι έξυπνα
Τα ψάρια μπορούν να μάθουν να χρησιμοποιούν εργαλεία, να χτίζουν φωλιές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να ξεπεράσουν ακόμη και πρωτεύοντα σε μαθησιακές ικανότητες^[10]. Ορισμένα ψάρια έχουν ανακαλύψει εκπληκτικούς τρόπους για να βρίσκουν φαγητό, όπως την εκτόξευση νερού από το στόμα τους για να αποκαλύψουν κρυμμένα θαλάσσια έντομα^[11] ή την ρίψη πετρών πάνω σε όστρακα, για να τα ανοίξουν^[12]. Δημιουργούν τούνελ και θαλάμους κάτω από τον πυθμένα για καταφύγιο, ενώνοντας αυτές τις δομές με κοράλλια, για περισσότερη αντοχή. Κάποια ψάρια θάβονται κάτω από την άμμο ή κοράλλια για να κοιμηθούν και μπορεί ακόμη να κλέψουν το κρεβάτι κάποιου άλλου αν τους φαίνεται ωραίο!^[13]

Τα ψάρια είναι περίπλοκα όντα, αλλά δυστυχώς αποτελούν τα περισσότερο κακοποιημένα ζώα στον πλανήτη. Κάθε χρόνο, η ζήτηση για ψάρια και θαλασσινά προκαλεί την μαζική εξόντωση τρισεκατομμυρίων πλασμάτων. Πλασμάτων ευαίσθητων και συναισθανόμενων, που τραβιούνται με βια έξω από το νερό, πιάνονται σε τρομακτικά δίχτυα, ανατινάζονται με βόμβες βυθού ή γεννιούνται και μεγαλώνουν μέσα σε βιομηχανικές ιχθυοτροφικές εγκαταστάσεις.

Παρά τις διαφορές μας, τα ψάρια και εμείς μοιραζόμαστε πολλά κοινά, εκ των οποίων το πιο σημαντικό είναι η διάθεσή μας για ζωή και ελευθερία. Και αυτό είναι που πρέπει να κρατήσουμε ως σημείο αναφοράς, προσφέροντάς τους την δυνατότητα να ζουν χωρίς να υποφέρουν.

Αναφορές
[1] Sneddon, L. U., Braithwaite, V. A., & Gentle, M. J. (2003). Do fishes have nociceptors? Evidence for the Evolution of a Vertebrate Sensory System. Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 270(1520), 1115-1121.
[2] Pottinger, T., Prunet, P., & Pickering, A. (1992). The effects of confinement stress on circulating prolactin levels in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) in fresh water. General and Comparative Endocrinology 88(3), 454-60.
[3] Yue, S., Moccia, R., & Duncan, I. (2004). Investigating fear in domestic rainbow trout Oncorhynchus mykiss, using an avoidance learning task. Applied Animal Behaviour Science, 87,343-354
[4] Raat, A. J. (1985). Analysis of angling vulnerability of common carp, Cyprinus carp/0 L., in catch-and-release angling in ponds. Aquaculture Research, 16, 171-187.
[5] Burghardt, G. M., Dinets, V., & Murphy, J. B. (2014). Highly Repetitive Object Play in a Cichlid Fish (Tropheus duboisi). Ethology, 120, 1-7.
[6] Millot, S., Péan, S., Labbé, L., Kerneis, T., Quillet, E., Dupont-Nivet, M., & Bégout, M.-L. (2014). Assessment of Genetic Variability of Fish Personality Traits using. Behavior Genetics, 44(4), 383-393.
[7] Grosenick, L., Clement, T. S., & Fernald, R. D. (2006). Fish can infer social rank by observation alone. Nature, 445, 429-432.
[8] Balcombe, J. (2016). In praise of fishes. Animal Sentience 2016.095.
[9] Dittman, A., & Quinn, T. (1996). Homing in Pacific salmon: mechanisms and ecological basis.Journal of Experimental Biology, 199, 83-91.
[10] Salwiczek, L. H., Pretot, L., Demarta, L., Proctor, D., Essler, J. et al. (2012). Adult Cleaner Wrasse Outperform Capuchin Monkeys, Chimpanzees and Orang-utans in a Complex Foraging Task Derived from Cleaner — Client Reef Fish Cooperation. PLoS ONE, 7(11), e49068.
[11] Wohl, S., Griebsch, M., Klostermeier, & Ina. (2006). Animal Cognition: How Archer Fish Learn to Down Rapidly Moving Targets. Current Biology, 16, 378-383.
[12] Brown, C. (2012). Tool Use in Fishes. Fish and Fisheries, 13(1), 105-115.
[13] Reebs, S. G. (2009-2013). Can fishes build things? Retrieved Nov. 10, 2016, from How Fish