Γιατί κατάργηση και όχι βελτίωση της εκμετάλλευσης;

Η κατάργηση της εκμετάλλευσης των ζώων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του βίγκαν κινήματος. Στον αντίποδα, βρίσκονται διάφορες άλλες απόψεις ή προσεγγίσεις, με πιο δημοφιλή αυτή την βελτίωσης.

Ο καταργητικός βιγκανισμός είναι η εναντίωση σε κάθε είδους και κάθε μορφής χρήση των ζώων από τους ανθρώπους, υποστηρίζει δηλαδή πως όλα τα συναισθανόμενα όντα, ανθρώπινα ή μη ανθρώπινα, μοιράζονται ένα βασικό δικαίωμα: Το δικαίωμα να μην αποτελούν ιδιοκτησία κάποιου άλλου.

Η κατάργηση της εκμετάλλευσης, ως κίνημα, ξεκίνησε με σκοπό την απελευθέρωση των ανθρώπινων σκλάβων. Σήμερα που όλο και περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν τον βίγκαν τρόπο ζωής, η κατάργηση αυτή αποκτά ένα πολύ πιο βαθύ νόημα, καθώς καταλαβαίνουμε πλέον όλο και καλύτερα ότι σε όλα αυτά που έχουν σημασία – ευτυχία, ελευθερία, αποφυγή πόνου και ταλαιπωρίας, αναπαραγωγή – οι άνθρωποι και τα υπόλοιπα ζώα είμαστε ίσοι.

Ο καταργητικός βιγκανισμός τονίζει το γεγονός ότι όλα τα ζωικά προϊόντα προϋποθέτουν την χρήση ζώων ως ιδιοκτησία ή ως πρώτες ύλες και ότι τα ζωικά προϊόντα δεν είναι απαραίτητα για την εξασφάλιση της υγείας μας, στις σύγχρονες κοινωνίες.

Ως βίγκαν υπέρ της κατάργησης οφείλουμε να επιδιώκουμε με κάθε τρόπο την αποχή από πρακτικές βίας ή/και εκμετάλλευσης εναντίον όλων των μορφών ζωής, ανθρώπινων και μη ανθρώπινων. Επομένως, η προώθηση πρακτικών και καμπανιών για την βελτίωση ή την ρύθμιση της εκμετάλλευσης, είναι ευθέως αντίθετη με τις αρχές του βιγκανισμού.

Σήμερα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που επιδιώκουν ή υποστηρίζουν την βελτίωση των συνθηκών εκμετάλλευσης και την υιοθέτηση πιο «ανθρώπινων» μεθόδων χρήσης των ζώων ή διάφορα ημίμετρα που συχνά χρησιμοποιούνται ως «ενδιάμεσοι σταθμοί» προς τον βίγκαν τρόπο ζωής. Τέτοια παραδείγματα είναι οι «μεταρρυθμίσεις» στην βιομηχανία εκμετάλλευσης, οι «ανθρώπινες» μέθοδοι εγκλεισμού και σφαγής, η χορτοφαγία, η «ελεύθερη βόσκηση», οι «Δευτέρες χωρίς κρέας», οι μονοθεματικές δράσεις για την απάλυνση του πόνου συγκεκριμένων ειδών, κ.ά.

Όμως η αποδοχή της βελτίωσης της εκμετάλλευσης, αντί της κατάργησής της, υπονομεύει τον ίδιο τον σκοπό του βιγκανισμού και ουσιαστικά διαιωνίζει το πρόβλημα. Η πραγματικότητα είναι πως οι προσεγγίσεις και οι ιδέες που αφορούν στην βελτίωση των συνθηκών εκμετάλλευσης, της καλύτερης μεταχείρισης ή λιγότερο επώδυνων μεθόδων σφαγής, συχνά είναι δημιουργήματα των ίδιων των βιομηχανιών εκμετάλλευσης. Όσοι θεωρούν τα μη ανθρώπινα ζώα αντικείμενα, ιδιοκτησίες, πρώτες ύλες και οικονομικές μονάδες, επιδιώκουν να καθησυχάζουν τους καταναλωτές, υποστηρίζοντας ότι κάνουν τα πάντα προκειμένου τα ζώα «τους» να ζουν στις καλύτερες δυνατές συνθήκες και να πεθαίνουν με τους λιγότερο επώδυνους τρόπους.

Αντικειμενικός σκοπός του καταργητικού βιγκανισμού είναι η ριζική αλλαγή της ηθικής μας, η δημιουργία μιας εντελώς νέας θεώρησης των πραγμάτων, όπου τα ζώα δεν θεωρούνται πλέον πράγματα που μπορεί κάποιος να κατέχει και να χρησιμοποιεί. Αντίθετα, αυτά υπάρχουν, όπως κι εμείς οι άνθρωποι, για τους δικούς τους λόγους, έχουν εγγενή αξία και απολαμβάνουν το πιο βασικό δικαίωμα, δηλαδή να μην αποτελούν ιδιοκτησία άλλων. Με άλλα λόγια, τα μη ανθρώπινα ζώα είναι άτομα. Ο Αμερικανός φιλόσοφος Τομ Ρίγκαν γράφει πως: «Θέλουμε άδεια κλουβιά, όχι μεγαλύτερα κλουβιά».

Η πρόθεση για βελτίωση και όχι κατάργηση της εκμετάλλευσης είναι διπλά εσφαλμένη: Πρώτον γιατί εξακολουθούμε να αναγνωρίζουμε πως πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα ζώα και δεύτερον επειδή μας απαλλάσσει από την ευθύνη και την υποχρέωση αλλαγής της στάσης μας.

Ως υπέρμαχοι του καταργητικού βιγκανισμού επιδιώκουμε την συνολική και άνευ αστερίσκων απομάκρυνση από την εκμετάλλευση των άλλων ειδών του πλανήτη μας, ταυτόχρονα με την συνεχή αναζήτηση ηπιότερων και ηθικότερων τρόπων να ζούμε τις ζωές μας, χωρίς να γινόμαστε βάρος στους άλλους.

Ένα συχνό επιχείρημα κατά της παραπάνω θέσης είναι πως στην φύση, γενικότερα, η εκμετάλλευση είναι ο κανόνας. Τα περισσότερα είδη επιδιώκουν να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες, αδιαφορώντας για την τύχη των μελών άλλων ή ακόμα και του ίδιου του είδους τους. Όμως το ανθρώπινο είδος είχε την τύχη να εξελιχθεί λίγο παραπάνω από τα υπόλοιπα και να αναπτύξει πολύπλοκη λογική, πολιτισμό, τεχνολογία, ηθικές αξίες και ορθολογική σκέψη. Είμαστε σε θέση να ξεχωρίζουμε το σωστό και το λάθος και να διακρίνουμε την αναγκαιότητα ή μη μιας συγκεκριμένης πράξης μας. Άλλωστε, τα μη ανθρώπινα ζώα ασκούν βία, όταν και αν ασκούν, μόνο ως μέρος της φύσης τους και για λόγους επιβίωσης. Κανένα λιοντάρι δεν σκοτώνει άλλο ζώο για διασκέδαση, καμία ύαινα δεν διοργανώνει αγώνες με άλογα και καμία λεοπάρδαλη δεν πίνει το γάλα αρκούδων. Οι άνθρωποι, στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, εκμεταλλεύονται τα άλλα ζώα για λόγους απόλαυσης, διασκέδασης, συνήθειας ή παράδοσης και όχι για πραγματικούς λόγους επιβίωσης.

Στην σύγχρονη εποχή, το είδος μας έχει βρει τρόπους να επιβιώνει υπέροχα χωρίς να ασκεί βία και χωρίς να εκμεταλλεύεται τα υπόλοιπα είδη. Δεν εξελισσόμαστε μόνο τεχνολογικά, αλλά και ηθικά. Αναλογιστείτε απλά, πόσα πράγματα κάναμε ως άνθρωποι στο μακρινό αλλά και στο κοντινό παρελθόν, για τα οποία σήμερα θα έπρεπε να ντρεπόμαστε.

Η σημερινή επιστήμη έχει ανακαλύψει τρόπους με τους οποίους τρόφιμα ζωικής προέλευσης βλάπτουν την υγεία μας και καταστρέφει το περιβάλλον. Επομένως η αποχή από την εκμετάλλευση των άλλων ζώων είναι όχι απλά ηθικά σωστή αλλά και επωφελής για τους εαυτούς μας και τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζούμε.

Διαβάστε επίσης:
Το μαρτύριο των ζώων | Πώς και γιατί να γίνεις βίγκαν