Πώς σου στρίβει και ξαφνικά γίνεσαι βίγκαν;

Ρωτούν πολλοί, τι ακριβώς είναι αυτό που κάνει κάποιον, έτσι στα ξαφνικά, να ξυπνήσει ένα πρωί και να πει “γίνομαι βίγκαν”. Ποια είναι αυτή η καθοριστική στιγμή που κάποιος σαν όλους τους άλλους ξαφνικά παθαίνει αυτή την αναλαμπή – κοινώς του στρίβει η βίδα;

Και κυρίως, τι από τα δύο ισχύει: Αυτός είναι φυσιολογικός και ξέφυγε από μια αφύσικη κοινωνία, ή η κοινωνία είναι φυσιολογική και απλώς απέβαλε το αφύσικο μέλος της;

Διάβασα πρόσφατα για την έννοια του Καρνισμού, την οποία φαίνεται πως εισήγαγε στην πιάτσα μια κοινωνική ψυχολόγος, η Melanie Joy. Ο Καρνισμός, είναι το σύστημα των πεποιθήσεων που μας προγραμματίζει να τρώμε κάποια ζώα, αλλά όχι κάποια άλλα. Καρνισμός, είναι για παράδειγμα, το γεγονός ότι νιώθεις αηδία βλέποντας μπιφτέκια σκύλου αλλά σου τρέχουν τα σάλια με τα μπιφτέκια γουρουνιού – παρότι μπορεί να έχουν το ίδιο καλή γεύση και την ίδια θρεπτικότητα. Μάλιστα φαίνεται πως αυτό το σύστημα είναι και αόρατο, υπό την έννοια ότι δεν το σκεφτόμαστε, δεν το αντιλαμβανόμαστε.

Για όσους ψάχνουν μια σύντομη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, δηλαδή πώς κάποιος ξαφνικά γίνεται βίγκαν, θα απαντήσω εδώ με μια φράση, ωστόσο αν δεν βιάζεσαι κάτσε να διαβάσεις και πιο κάτω και είμαι σίγουρος ότι θα “δεις” τον εαυτό σου σε πολλές περιπτώσεις, όπως τον είδα κι εγώ.

Σύντομη απάντηση:

Κάποιος γίνεται βίγκαν όταν, για διάφορους λόγους, αντιλαμβάνεται ξαφνικά τους παράλογους όρους του Καρνισμού με τους οποίους ζούσε ως τώρα.

Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν:

Αν ο γείτονάς σου σε δει να σφάζεις στην αυλή σου γάτες, να φτιάχνεις παϊδάκια και να τα ψήνεις στα κάρβουνα, απολαμβάνοντας μπύρες και ποδόσφαιρο, είναι πολύ πιθανό να καλέσει την αστυνομία. Επίσης θα σε πει βάρβαρο, μαλακισμένο, απολίτιστο και ίσως φας και καμία κοφτή.

Ωστόσο το παραπάνω σκηνικό είναι απολύτως φυσιολογικό αν στη θέση της γάτας βάλουμε ένα άλλο ζώο, για παράδειγμα ένα γουρούνι. Τότε, η όλη φάση είναι ένα πάρτι. Ο γείτονάς σου μπορεί να σου ζητήσει να του στείλεις και μια μερίδα.

Άλλο παράδειγμα, πολύ συνηθισμένο, είναι οι λεγόμενοι “φιλόζωοι”. Τι σημαίνει “φιλόζωος”; Τι σημαίνει “αγαπώ τα ζώα”; Οι περισσότεροι φιλόζωοι που γνωρίζετε, είμαι σίγουρος ότι αυτό που εννοούν σε σχέση με την αγάπη τους, είναι γάτες και σκύλοι. Σπανίως, σε άτομα που είναι πιο δραστήρια και παίρνουν μέρος σε φιλοζωικές δράσεις, μπορεί ν’ ακούσεις για κάποιο άλογο, κάποιο δελφίνι ή κάποια χελώνα καρέτα-καρέτα.

Τι κοινό έχουν όλα τα ζώα που οι φιλόζωοι αγαπούν και προστατεύουν; Δεν τρώγονται. Και δεν εννοώ ότι δεν τρώγονται επειδή είναι απαίσια, απλώς οι κανόνες της κοινωνίας δεν επιτρέπουν την κατανάλωση τέτοιων ζώων.

Φταίει το γεγονός ότι οι άνθρωποι αδιαφορούν για τα δικαιώματα των γουρουνιών, των κοτόπουλων ή των αγελάδων;

Όχι ακριβώς. Απλώς, δεν έχει γίνει η σύνδεση.

Θυμάμαι και τον εαυτό μου να εμπίπτει εκεί και υποθέτω πως κάτι παρόμοιο συμβαίνει σε όλους λίγο-πολύ: Οι άνθρωποι τρώνε “κρέας” το οποίο αντιλαμβάνονται ως φαγητό, αλλά δεν κάνουν στο μυαλό τους την σύνδεση αυτού του φαγητού με ένα πραγματικό, ζωντανό, αισθανόμενο πλάσμα. Η βιομηχανία μας έμαθε να ψωνίζουμε από τα καταστήματα. Δεν χρειάζεται να πάρουμε το μαχαίρι και να το καρφώσουμε στο λαιμό ενός ζώου. Δεν χρειάζεται να σκοτώνουμε, να γεμίζουμε καθημερινά πατόκορφα με αίματα και να ακούμε τα ουρλιαχτά και το κλάμα ζώων που σφαδάζουν από αγωνία και πόνο. Αντ’ αυτού, πληρώνουμε άλλους να κάνουν αυτή τη δουλειά, μακριά από εμάς, έξω από τις πόλεις και τις γειτονιές, κλεισμένοι μέσα σε σφραγισμένες, “πιστοποιημένες” εγκαταστάσεις. Με αυτό τον τρόπο, αποσυνδεθήκαμε από την πραγματική πηγή της τροφής μας και πλέον αντιλαμβανόμαστε το “κρέας” ως ένα προϊόν.

Φυσικά, σε κάποιο επίπεδο, κάπου στο μυαλό μας, γνωρίζουμε ότι το προϊόν που αγοράζουμε και τρώμε προέρχεται από ζώα. Αλλά ας μη γελιόμαστε, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου δεν έχει ιδέα για την πραγματική διαδικασία που εκτυλίσσεται μέσα σε ένα σφαγείο.

Όταν ακούς κάποιον να λέει “αγαπώ τα ζώα”, συνήθως λέει μπούρδες. Μπορεί να μην τις λέει συνειδητά, για τους λόγους που εξήγησα παραπάνω, αλλά πάντως τις λέει. Στο ένα χέρι κρατάει το λουρί του αγαπημένου του σκύλου και στο άλλο κρατάει ένα ζουμερό κομμάτι χοιρινό μπούτι το οποίο χλαπακιάζει και δίνει και λίγο στον σκύλο του. Ο σκύλος και το γουρούνι είναι δύο πολύ παρόμοια ζώα. Και τα δύο είναι θηλαστικά, τετράποδα, πανέξυπνα, παιχνιδιάρικα, με αισθήματα και νόηση. Ωστόσο το ένα έχει δικαιώματα, τσιπάκι, βιβλιάριο υγείας και βγαίνει βόλτα στο πάρκο ενώ το άλλο το χτυπάμε δυνατά με μια βαριοπούλα στο κεφάλι ή του σκίζουμε με μαχαίρι το λαιμό, το ξεκοιλιάζουμε και τρώμε τις σάρκες του. Αν το καλοσκεφτείς, υπάρχει μια περιρρέουσα παράνοια.

Επίσης σε πολλές περιπτώσεις αυτό που κάποιος ονομάζει “αγάπη” στην πραγματικότητα είναι εκμετάλλευση. Έχεις μιλήσει ποτέ με ιδιοκτήτες ζώων σε χωριά; Αυτοί που έχουν π.χ. κότες, πρόβατα ή μέλισσες. Σχεδόν πάντα, όλοι τους, λένε την κλασσική ατάκα: Εγώ τα ζώα τα αγαπάω, δεν τα κακοποιώ.

Ας αφήσω για λίγο στην άκρη το παράλογο και το οξύμωρο της φάσης, δηλαδή πώς είναι δυνατόν να σκοτώνεις και να γδέρνεις κάποιον που αγαπάς και ας σταθώ στην έννοια της αγάπης.

Τι εννοεί ο ποιητής όταν λέει “αγαπώ τα ζώα μου”; Τα αγαπάει πραγματικά; Δηλαδή, αν ας πούμε είχε 20 κότες και λόγω ηλικίας δεν γεννούσαν πλέον αυγά, θα τις κρατούσε στην αυλή τους, θα τις τάιζε και θα τις φρόντιζε μέχρι να πεθάνουν από γηρατειά; Διότι αυτό σημαίνει αγαπώ τα ζώα, έτσι δεν είναι;

Διόρθωσέ με αν κάνω λάθος, αλλά μάλλον κανείς τους δεν θα κρατούσε κότες που δεν γεννάνε. Δεν είναι “παραγωγικές”. Δεν “συμφέρουν”. Είναι προϊόντα, μηχανές παραγωγής αυγών και όχι πλάσματα που αγαπούν και σέβονται. Επομένως θα τις σκότωνε και θα τις έτρωγε. Με αγάπη, πάντα. Όπως κανείς τους δεν θα κρατούσε μια αγελάδα που δεν κάνει γάλα ή ένα μελίσσι που δεν παράγει μέλι. Επομένως όταν ακούς αυτήν την συμπαθητική, γεμάτη υποκρισία και ψυχοπάθεια φράση, “αγαπώ τα ζώα μου”, να ξέρεις ότι η πραγματική μετάφραση της φράσης είναι “εκμεταλλεύομαι τα ζώα προς όφελός μου”.

Όλα τα παραπάνω είναι κλασσικά παραδείγματα Καρνισμού. Δεν είναι κάποια συνωμοσία ή ένα βρώμικο παιχνίδι που παίζουν κάποιοι, αλλά απλώς ένας κοινωνικός αυτοματισμός – με σοβαρές διασυνδέσεις στον κόσμο της μπίζνας και του χρήματος, φυσικά. Η μαμά, η γιαγιά, ο γιατρός, η τηλεόραση, το σούπερ μάρκετ, τα περιοδικά, τα εκατομμύρια ευρώ διαφημιστικών εκστρατειών, όλοι μαζί από κοινού έχουν δημιουργήσει ένα σύστημα πεποιθήσεων που μας λέει “αυτό είναι φαγητό” και “αυτό είναι κατοικίδιο” και “αυτό είναι παλτό”.

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος γι’ αυτό, σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να λένε κάποιοι περί συνήθειας ή παράδοσης. Απλώς, έτσι βόλεψε την βιομηχανία, έτσι έγινε. Για παράδειγμα οι σκύλοι στην Ελλάδα είναι φύλακες και φίλοι, στην Αρκτική είναι αυτοκίνητα και στο Πακιστάν είναι στιφάδο. Ομοίως, το γουρούνι στην Ελλάδα είναι φαγητό, στην Ινδία είναι σακάκι και στο Ιράν είναι ένα σίχαμα.

Ας επιστρέψω όμως στο αρχικό ερώτημα της ανάρτησης.

Για λόγους που για τον καθένα είναι διαφορετικοί (άλλοτε ηθικοί, άλλοτε υγείας, άλλοτε απλή λογική), ορισμένοι άνθρωποι μια μέρα “βλέπουν” μέσα από το παραθυράκι του Καρνισμού. Αντιλαμβάνονται την απάτη. Καταλαβαίνουν ότι, τόσα χρόνια, είχαν κουρτίνες μπροστά στα μάτια τους. Και απλώς ξυπνάνε. Είναι τόσο απλό. Δεν υπάρχει καμία πολύπλοκη διαδικασία, απλώς μια μέρα σου ‘ρχεται η αναλαμπή, καταλαβαίνεις, κατανοείς και όλα μέσα σου αλλάζουν. Δεν θέλεις ποτέ ξανά να βάλεις στο στόμα σου το πεθαμένο σώμα ενός ζώου ή πράγματα που βγαίνουν από τα σώματα των ζώων. Έτσι, γίνεσαι βίγκαν.

Η μετάβαση είναι μια εντελώς άμοχθη διαδικασία, είναι ανακούφιση, ηρεμία και προφανώς είναι πανεύκολη διότι δεν το κάνεις από αγγαρεία αλλά από συνειδητή επιλογή.