14 μύθοι που πρέπει να πάψεις να πιστεύεις

Από ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ | 27/05/2018

Όλοι μας μεγαλώσαμε ακούγοντας – και πιστεύοντας – λίγες ή πολλές σοφές αλήθειες, που τελικά μετά από χρόνια αποδείχτηκαν κουραφέξαλα. Ακόμα θυμάμαι τον δάσκαλό μου στο Δημοτικό που μας έλεγε ότι αν τρώμε καρότα θα έχουμε τέλεια μάτια και δεν θα φοράμε γυαλιά ή τον τύπο στην τηβή που πουλούσε νερό με όζον για να καθαρίζει το σώμα από πάσα νόσο.

Οι μύθοι – διατροφικοί, πολιτισμικοί, λαογραφικοί, ιστορικοί – φαίνεται πως μας αρέσουν. Κάποιος, κάπου, κάποτε σκαρφίζεται έναν, σκοπίμως ή άθελά του και με τρόπο μαγικό σε λίγα χρόνια μετατρέπεται σε συλλογική γνώση.

Αν και ορισμένοι είναι αθώοι (με την έννοια ότι είτε τους πιστεύεις είτε όχι, δεν έγινε και τίποτα κακό), εν τούτοις είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε τι αληθεύει και τι όχι, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με θέματα υγείας.

Ιδού, λοιπόν, μερικοί από τους πιο αστείους μύθους της αγοράς.

 

Ντύσου καλά, αλλιώς θα αρρωστήσεις

Το να κρυώνεις δεν σε κάνει να αρρωστήσεις. Η έκθεση σε έναν ιο του κρύου, σε κάνει. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη πως θα αρρωστήσεις αν βγεις στο κρύο με βρεγμένα μαλλιά – υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα πάθεις υποθερμία.

Υπάρχουν, ωστόσο μερικές επιστημονικές εξηγήσεις για τον λόγο που οι άνθρωποι αρρωσταίνουν συχνότερα τον χειμώνα. Καθώς τον χειμώνα περνάμε περισσότερο χρόνο σε κλειστούς, εσωτερικούς χώρους, είναι πολύ πιο πιθανό να βρεθούμε στο μονοπάτι μετάδοσης ενός ιου από άλλο άτομο. Επίσης, για διάφορους λόγους, φαίνεται πως κατά την διάρκεια του χειμώνα ο οργανισμός μας δυσκολεύεται περισσότερο να πολεμήσει τους ιούς που προκαλούν κρυολόγημα και γρίπη. Για παράδειγμα, μια έρευνα ανακάλυψε ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των γονιδίων μας αλλάζουν μαζί με τις εποχές.

Πάντως, το γεγονός ότι κρυώνουμε ή έχει κρύο καιρό, δεν μας αρρωσταίνει. Ορισμένοι, μάλιστα, θεωρούν ότι η έκθεση στο κρύο ίσως και να βελτιώνει την υγεία μας.

 

Ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα

Τα μήλα είναι πολύ υγιεινά και νόστιμα, περιέχουν βιταμίνες και φυτικές ίνες και άρα συνεισφέρουν στην καλή υγεία. Δεν είναι όμως το μόνο που χρειάζεσαι, ούτε έχουν θαυματουργές ιδιότητες.

Αν κάποιος ιός ή βακτήριο εισβάλει στο σώμα σου, το μήλο δυστυχώς δεν πρόκειται να σε βοηθήσει.

 

Αν παίρνεις βιταμίνες θα έχεις καλύτερη υγεία

Ακούγονται σαν ένα υπέροχο, μαγικό τρικ. Ένα μικρό χαπάκι μπορεί να σου προσφέρει όλες τις βιταμίνες που χρειάζεσαι!

Δυστυχώς, δεν λειτουργεί έτσι. Μετά από δεκαετίες ερευνών πάνω στις βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής, οι περισσότερες μελέτες δεν βρίσκουν κανέναν χρήσιμο λόγο για τον οποίο θα έπρεπε να παίρνουμε πολυβιταμίνες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι βιταμίνες αυτές βρέθηκε πως προκαλούν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα ή ακόμα και αύξηση του ρίσκου για καρκίνο. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει μόλις πρόσφατα γιατί συμβαίνει αυτό. Σύμφωνα με τον βιοχημικό και πρωτοπόρο ερευνητή της ανθρώπινης διατροφής Dr. Colin Campbell, οι θρεπτικές ουσίες δεν λειτουργούν μεμονωμένα, αλλά συνεργειακά, ως πελώρια και περίπλοκα πακέτα που βρίσκονται μέσα στις τροφές.

Τα συμπληρώματα βιταμινών ενδέχεται να βοηθήσουν, προσωρινά, ανθρώπους που αντιμετωπίζουν διατροφικές ελλείψεις, αλλά σε ό,τι αφορά τον γενικό πληθυσμό, ο καλύτερος τρόπος λήψης βιταμινών είναι μέσω της τροφής.

 

Το όξινο γλουταμικό νάτριο είναι κακό για την υγεία

Πρόκειται για ευρέως χρησιμοποιούμενο ενισχυτικό γεύσης, γνωστό και ως MSG. Ο μύθος ότι το MSG είναι βλαβερό προέρχεται από μια επιστολή που έγραψε ένας Κινέζος γιατρός με το όνομα Kwok προς το Journal of Medicine της Νέας Αγγλίας το 1968, όπου ανέφερε τον όρο «Σύνδρομο των κινέζικων εστιατορίων» για να περιγράψει μια σειρά συμπτωμάτων, μεταξύ των οποίων μούδιασμα και αδυναμία.

Όμως, παρότι ο γιατρός είχε κατηγορήσει το MSG για αυτά τα συμπτώματα, η επιστημονική βιβλιογραφία δεν το επιβεβαιώνει. Τα επιστημονικά δεδομένα, σύμφωνα και με την Αμερικανική Ένωση Χημικών, αναφέρουν πως «το όξινο γλουταμικό νάτριο μπορεί να επηρεάσει προσωρινά μια μικρή μειοψηφία ανθρώπων όταν καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες, αλλά είναι εντελώς ασφαλές για την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.»

 

Το γάλα κάνει καλό στην υγεία (και χτίζει γερά κόκαλα)

Αν υπήρχε βραβείο πιο επιτυχημένου ψέματος, ο μύθος αυτός θα το κέρδιζε για πολλές συνεχόμενες δεκαετίες καθώς αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του μάρκετινγκ, όλων των εποχών. Βεβαίως η επιτυχία δεν ήρθε δωρεάν, αφού οι βιομηχανίες ξόδεψαν εκατομμύρια προκειμένου ο μύθος αυτός να καθιερωθεί στην συλλογική συνείδηση ως πραγματικότητα. Το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας συστήνει στους ενήλικες (!) να πίνουν τρία ποτήρια γάλα την ημέρα.

Αμέτρητες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σύνδεση μεταξύ της κατανάλωσης γάλακτος και της υγείας των οστών. Η Σχολή Δημόσιας Υγείας του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ δημοσίευσε επίσης εκτενές άρθρο σχετικά με αυτόν τον μύθο, αλλά δυστυχώς οι χαρούμενες αγελάδες που γουστάρουν να αρμέγονται συνεχίζουν να παίζουν στην τηλεόραση.

Το γάλα είναι τροφή νεογνών. Πρόκειται για μαστικές εκκρίσεις θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, που σκοπό έχουν να θρέψουν τα νεογέννητά τους μέχρι να μπορούν να τρώνε φαγητό. Το χρονικό σημείο που τα νεαρά θηλαστικά μπορούν πλέον να τρώνε φαγητό και δεν έχουν ανάγκη από γάλα ονομάζεται απογαλακτισμός και είναι ένα γεγονός μόνιμο και οριστικό. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να το καταλάβουν αυτό και πιστεύουν ότι πρέπει να πίνουν γάλα για όλη τους την ζωή, δυστυχώς δεν είναι καθόλου τιμητικό για τη νοημοσύνη τους.

 

Ένας φρέσκος χυμός θα σε «αποτοξινώσει»

Παρά το γεγονός ότι ο μύθος αυτός είναι ένας υπερήλικας παππούλης, καλά κρατεί ακόμη και στις μέρες μας. Δυστυχώς, είναι και λάθος και ανθυγιεινός.

Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχουν «αποτοξινωτικά» τρόφιμα ή ροφήματα. Το σώμα σας αφαιρεί με φυσικό και πολύ αποτελεσματικό τρόπο όλες τις επιβλαβείς ουσίες μέσω του συκωτιού, των νεφρών και της εντερικής οδού. Δεν υπάρχει τίποτα μέσα στον χυμό που θα επιταχύνει ή θα βελτιώσει αυτή την διαδικασία.

Δεύτερον, η αποχυμοποίηση είναι κατά κύριο λόγο μια διαδικασία αφαίρεσης των ωφέλιμων φυτικών ινών από τα φρούτα και τα λαχανικά. Παίρνεις ένα φρούτο, αφαιρείς όλες τις φυτικές ίνες και πίνεις το ζουμί του – δηλαδή νερό με ζάχαρη. Κάνοντας τα φρούτα και τα λαχανικά χυμό, στην ουσία τα μετατρέπεις σε λιγότερο υγιεινά απ’ ότι είναι.

 

Πρέπει να πίνουμε τουλάχιστον οκτώ ποτήρια νερό την ημέρα

Η ενυδάτωση του σώματός μας είναι πολύ σημαντική, αλλά η ιδέα πως πρέπει να πίνουμε μια συγκεκριμένη ποσότητα νερού, είναι παράξενη.

Σε υγιείς ανθρώπους, οι ερευνητές δεν βρήκαν καμία σύνδεση μεταξύ της πρόσληψης υγρών και νεφροπάθειας, καρδιακής νόσου, επίπεδα νατρίου ή ποιότητας του δέρματος.

Οι άνθρωποι λαμβάνουν αρκετό από το νερό τους μέσω των τροφών που τρώνε, εκτός από το νερό που πίνουν. Υπάρχει, ωστόσο, ένας καλός λόγος να πίνετε πολύ νερό – παρότι δεν έχει καμία άμεση σχέση με καλύτερη υγεία. Το νερό είναι ένα ρόφημα με μηδέν θερμίδες που μπορεί να αντικαταστήσει άλλα ανθυγιεινά ροφήματα και αναψυκτικά, ειδικά τα ζαχαρώδη, έτσι πίνοντας νερό αντί για αυτά καταναλώνεις σημαντικά λιγότερες θερμίδες από σάκχαρα.

Ο γενικός κανόνας είναι, πίνε νερό όταν διψάς. Δεν χρειάζεται να μετράς ποτήρια.

 

Το βιολογικό κρέας είναι καλύτερο από το συμβατικό

Οι λόγοι που το κρέας ζώων είναι κακό για την υγεία των ανθρώπων δεν έχουν να κάνουν με τον τρόπο εκτροφής. Το κρέας είναι βλαβερό για την ανθρώπινη υγεία έτσι κι αλλιώς. Προφανώς, αν το δούμε αυστηρά τεχνικά, τα ζώα που μεγαλώνουν με επικίνδυνα φάρμακα, ορμόνες, εντομοκτόνα και αντιβιώσεις είναι πιο ανθυγιεινά από τα υπόλοιπα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το «βιολογικό» είναι καλό.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει το κόκκινο κρέας στις Πιθανότατα Καρκινογόνες τροφές, χωρίς να αναφέρεται στην μέθοδο εκτροφής. Το κρέας ζώων περιέχει, είτε με φυσικό τρόπο είτε λόγω επιμόλυνσης, Ν-γλυκολυλονευραμινικό οξύ, γνωστό και ως Neu5Gc, το οποίο συνδέεται με καρκίνο και καρδιοπάθειες, αραχιδονικό οξύ, που έχει συνδεθεί με πρόκληση φλεγμονών, προβλήματα του εγκεφάλου, κατάθλιψη και άγχος, όπως και νιτρώδη, βακτήρια, παράσιτα, ετεροκυκλικές αμίνες (όταν ψήνεται), πουτρεσκίνη, κορεσμένα λιπαρά, χοληστερίνη, ινσουλινοειδείς αυξητικούς παράγοντες, βαρέα μέταλλα, χλωρίνη, οιστρογόνα και συνθετικά ξενοοιστρογόνα, καθώς και χολίνη που μετατρέπεται σε ΤΜΑΟ (οξείδιο τριμεθυλαμίνης).

Όσο επιστημονικά και βαρετά κι αν ακούγονται όλα αυτά, είναι όλα τους λόγοι για τους οποίους η κατανάλωση της σάρκας ζώων προκαλεί προβλήματα στην υγεία.

Πολλές από τις παραπάνω ουσίες (για παράδειγμα, φυτοφάρμακα ή βαρέα μέταλλα), βρίσκονται επίσης σε φυτά που τρώνε οι άνθρωποι. Κι όμως, η κατανάλωση φυτών φαίνεται πως είναι επωφελής για την υγεία μας, διότι περιέχουν φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά και φυτοχημικά, που βοηθούν τον οργανισμό μας να τραφεί σωστά και να αποβάλλει τις βλαβερές ουσίες. Το κρέας δεν περιέχει φυτικές ίνες ή αντιοξειδωτικά.

 

Το γιαούρτι βοηθάει το έντερό σου να λειτουργεί καλύτερα

Πρόκειται για σύγχρονο μύθο. Το γιαούρτι διαφημίζεται πως έχει ιδιαίτερα οφέλη για το πεπτικό σύστημα και πως βοηθάει στην διατήρηση υγιούς βάρους επειδή περιέχει προβιοτικά βακτήρια, ή τα λεγόμενα «καλά βακτήρια».

Ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι τα βακτήρια που ζουν μέσα στο σώμα μας συνδέονται άρρηκτα με τον μεταβολισμό μας και τα ποσοστά παχυσαρκίας, μεταξύ άλλων, οπότε ο παραπάνω μύθος μοιάζει να έχει κάποια λογική.

Όμως ακόμη δεν κατανοούμε πλήρως πώς τα τρισεκατομμύρια βακτήρια που υπάρχουν μέσα μας δουλεύουν, ώστε να μπορούμε να τα χειριζόμαστε με τρόπο επωφελή για εμάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά το γεγονός πως η βιομηχανία προβιοτικών άξιζε 28 δις δολάρια το 2011, μέχρι σήμερα δεν έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε γιαούρτι που να επιδιορθώνει την βακτηριακή ισορροπία του εντέρου μας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβιοτικά είναι ανθυγιεινά. Σημαίνει πως είναι υπερτιμημένα και πως πρόκειται περισσότερο για μάρκετινγκ, παρά για τεκμηριωμένη επιστήμη. Αυτό που γνωρίζουμε στα σίγουρα, είναι πως η εντερική μας χλωρίδα λειτουργεί υπέροχα και κάνει σωστά την δουλειά της χωρίς πρόσθετα, χωρίς συμπληρώματα, χωρίς γιαούρτια και χωρίς κάψουλες, όταν τρώμε φυσικές, υγιεινές τροφές όπως φρούτα και λαχανικά.

 

Οι ζωικές πρωτεΐνες είναι ανώτερης βιολογικής αξίας από τις φυτικές

Όχι, δεν είναι. Για την ακρίβεια, ακόμη και η έννοια «βιολογική αξία» είναι ελαφρώς γελοία. Οι πρωτεΐνες δεν έχουν βιολογική αξία. Οι πρωτεΐνες είναι μόρια που κατασκευάζει ο οργανισμός μας χρησιμοποιώντας ως δομικούς λίθους τα αμινοξέα. Ακόμη και οι έτοιμες πρωτεΐνες που λαμβάνουμε μέσω της τροφής μας, είτε ζωικές είτε φυτικές, στο σώμα μας διασπώνται εκ νέου σε κομμάτια και χρησιμοποιούνται με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους.

Ο μύθος προέρχεται από ένα βιβλίο του 1971 και έχει διαψευστεί επανειλημμένως, ακόμη και από το ίδιο άτομο που τον δημιούργησε.

 

Ο καφές και η μπύρα σε αφυδατώνουν, επειδή περιέχουν διουρητικά

Σε μεγάλες ποσότητες, η καφεΐνη και το αλκοόλ μπορεί να έχουν διουρητικές ιδιότητες. Όμως η ποσότητα καφεΐνης σε ένα φλυτζάνι καφέ ή του αλκοόλ σε μια μπύρα δεν είναι αρκετή για να σας μετατρέψει σε έναν άγονο κάκτο. Λογικές ποσότητες καφέ ή μπύρας μπορούν να έχουν την ίδια ενυδατική ικανότητα με το νερό.

 

Δεν πρέπει να τρώμε μετά τις 8 μ.μ. (ή, τέλος πάντων, το βράδυ)

Η θεωρία πίσω από τον μύθο είναι πως το σώμα καίει τις θερμίδες από τα γεύματα που φάγαμε νωρίτερα, επομένως οι θερμίδες που τρώμε αργά το βράδυ «κάθονται» στο στομάχι και μετατρέπονται σε λίπος.

Οι θερμίδες δεν ξέρουν τι ώρα είναι, ούτε τους ενδιαφέρει. Το σώμα σου χωνεύει και χρησιμοποιεί τις θερμίδες με τον ίδιο τρόπο πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Ενδεχομένως να «κάτσουν» λίγο παραπάνω αν φας και στη συνέχεια αράξεις στον καναπέ ή πέσεις για ύπνο, αλλά μόλις αρχίσεις να κινείσαι την επόμενη μέρα το σώμα σου θα τις χρησιμοποιήσει.

 

Οι υδατάνθρακες – άρα και τα ζυμαρικά – παχαίνουν

Οι υδατάνθρακες είναι η βασική πηγή ενέργειας των ανθρώπινων όντων. Σε αντίθεση με τις τίγρεις, που ως βασική πηγή ενέργειας έχουν τις πρωτεΐνες, το ανθρώπινο σώμα είναι σχεδιασμένο για να λειτουργεί με επαρκείς ποσότητες φυτικών ινών και υδατανθράκων.

Οι υδατάνθρακες, αυτοί καθ’ αυτοί, δεν παχαίνουν. Αυτά που συνδυάζεις μαζί με τους υδατάνθρακές σου, είναι που παχαίνουν. Οι υπερβολικές θερμίδες παχαίνουν. Τρώγοντας μακαρόνια ολικής άλεσης με σάλτσα ντομάτας, ακόμη και αν τα τρως κάθε μέρα, δύο φορές την ημέρα, δεν πρόκειται να παχύνεις ποτέ. Αν όμως τρως μακαρόνια με σάλτσα καρμπονάρα, μακαρόνια με λάδι, μακαρόνια με λουκάνικα ή μακαρόνια με τυρί, τα νέα θα είναι άσχημα και δεν θα φταίνε τα μακαρόνια.

Οι υδατάνθρακες που προέρχονται από πλήρη (=μη επεξεργασμένα) τρόφιμα είναι υγιεινοί, απαραίτητοι, συνοδεύονται από φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα και δεν παχαίνουν. Αντίθετα, τα απομονωμένα φυτικά έλαια, τα σάκχαρα, τα τρανς και τα ζωικά λιπαρά, παχαίνουν.

 

Είναι καλό να αποφεύγουμε την γλουτένη

Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι, η οποία δεν διασπάται πλήρως κατά την πέψη. Μερικά από αυτά τα κομμάτια αχώνευτης πρωτεΐνης διασχίζουν το εντερικό φράγμα, όπου το σώμα μας κανονικά τα καθαρίζει χωρίς περαιτέρω συνέπειες. Για όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη, ωστόσο, αυτές οι πρωτεΐνες προκαλούν ανοσοαπόκριση και εντερική βλάβη, με μόνη θεραπεία την αυστηρή αποφυγή τροφών που περιέχουν γλουτένη.

Εκτός κι αν ανήκεις στο λιγότερο από 1% του πληθυσμού που υποφέρει από κοιλιοκάκη, η γλουτένη δεν πρόκειται να έχει καμία αρνητική επίδραση στην υγεία σου. Τα σιτηρά ολικής άλεσης που περιέχουν γλουτένη αποτελούν υπέροχες και πολύ θρεπτικές για τον άνθρωπο τροφές. Εφόσον δεν έχεις ή υποπτεύεσαι ότι έχεις κοιλιοκάκη, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποφεύγεις αυτές τις τροφές. Αν αισθάνεσαι ενοχλήσεις όταν τρως σίκαλη, σιτάρι ή κριθάρι, δες έναν γαστρεντερολόγο.